Nafarroako Erregeek Erdi Aroan sortu hiriaren frantsesezko izenak, Saint-Jean-Pied-de-Port, hiriaren kokapen geografikoari aipamen egiten dio, Pirinioetako mendateen, eta bereziki Ibañetakoaren oinean.
Kokapen estrategikoa
Kokapen estrategikoa dela-eta, mugaren zaintzeko plaza gotorra izanen zen. XII. mende bukaeratik jadanik harresiz babesturiko purguaren gainean gaztelu gotorra zegoen (Done Petri purgua eta gaur egungo Zitadelako karrika) Errobi errekak Eiheralarre purguarekiko (gaurko Espainiako karrika) muga egininik. 1625-1627tik goiti, zitadela gotorra antolatu zuten gaztelu zaharraren hondarkinen gainetik, Orreagatik zetorren sarbide eta inbasio bidearen zaintzeko.
Estratega eta ingeniari militar guztiek arreta berezia ezarri zuten gotorleku horretan, hala nola eta bereziki Vauban, Luis XIV.aren gotorlekuen komisario nagusiak. Donibane Garaziko Zitadelara inguratu zen eta 1685ean lekuaren defentsa eta eraso gaitasunen hobetzeko egitasmo handi nahia osatu zuen. Vauban-en iradokizun guztiak ez ziren bizi zen bitartean bete, baina halere haietako asko XVIII eta XIX. mendeetan zehar gauzatu zituzten ingeniari militarrek. Horren adibidea da 1842-1848 urteetan bukatu zuten Espainiako karrika.
Donibane Garaziko gotorlekuko 6 mapa
Hiriaren interes militarrari zor zaio hainbeste mapa eta memoria egin izana. Defentsarako armak ikus daitezke, baita hiria, ingurune hurbila eta ingurune urruna ere. Horren lekuko dira Bilketa atarian dauden XVII-XVIII. mendeetako dokumentuak:
1678 - Donibane Garazi
1678ko mapak Donibane Garaziko alde eraikiena erakusten du, baita inguruko erliebea, paisaiak eta landaretza ere (oihanak, mahastiak eta bazkalekuak). Bertan ikus daitezke ere hiriaren harresiak, baita horien hobetzeko proiektu bat, Eiheralde eta Ugange hiri bazterren inguruan.
1693 - Donibane Garaziko mapa
1693ko mapak, garai hartako Donibane Garaziren errealitatea erakusten du (hiri garaia, hiri behera, zitadela, harresia), Eiheralde purguaren gotortzeko eta Zitadelaren Ekialdean ilargi-erdiko eraikitzeko proiektua datxikola.
1730 - Donibane Garaziko hiri eta zitadelako mapa
Aurreko bi planoen antzera, 1730koak hiriko eta zitadelako harresien hobetzeko proiektuak aurkezten ditu. Beste behin ere, Eiheralde purguko eta Zitadela Ekialdeko gotortzea dira aipagai.
1753 - Donibane Garaziko hiri eta zitadelako mapa
1753ko bi planoek Donibane Garazi plaza gotorraren harresien errealitatearen berri ematen digute. Lehen aldikoz, Zitadelaren Ekialdeko frontea gotortzeko proiektu handia ageri da, pasabide gotortu batekin eta sorospeneko ilargi-erdiaren segidan dagoen gotorleku txikia.
Bereizmen handiko mapa
1783 - Donibane Garazi. Hiri eta zitadelako mapa.
1783ko planoak garai hartako Donibane Garaziko harresi gotorrak fidelki ematen ditu, inolako proiekturik aipatu gabe. Harresiz babesturiko hiri garaia, partzialki defendaturiko hiri beherea eta Zitadela dira gaur egun oraindik ikus daitezkeen Donibane Garaziko ezaugarri nagusiak.
1797 - Donibane Garaziko hiri eta zitadelako mapa
1797ko planoak 1783koaren kasik elementu berak errepikatzen ditu. Zitadela eta hiria bereizten dituen legendari esker, hiri-gotorrari buruzko informazio anitz ukan dezakegu, baita osatzen zuten elementu askoren izenak ere.
Bereizmen handiko mapa
1797 - Plan de la Ville et Citadelle de St Jean Pied-de-Port Relatif au projet de l'an 6e.
Gaur egun, ongi zaindua izan den ondare militarra eta haren balioan ezartzea Donibane Garaziren iragan oparoaren lekuko ditugu.
Autoreari buruz
Alain Zuaznabar, Terres de Navarre - Nafarroako lurraldeak elkarteko kideak idatzia.
